یادداشت، احتمال تغییر سیاست های جمهوری آذربایجان در قبال روسیه - بلندانیوز

همراه دور زمین باشید و با تور ارزان روسیه از کاخ کرملین دیدن کنید و در شهرهای زیبای مسکو و سوچی گشتی بزنید و خاطرات زیبایی برای خود رقم بزنید.

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران ، با روی کار آمدن الهام علی اف در باکو اگرچه سیاست موازنه مثبت میان شرق و غرب که پدر او حیدر علی اف بنیانگذار آن به شمار می رفت ادامه پیدا کرد، اما نزدیکی باکو به مسکو تبدیل به امری غیرقابل چشم پوشی شد.

الهام علی اف به عنوان فردی که گرایش به نزدیکی به روسیه دارد شناخته شده و حتی در قالب انقلابهای رنگی برنامه هایی برای سرنگونی او و جانشینی دولتی غربگرا به جای او مطرح شد. اما با این همه روابط علی اف و روسیه آن چنان که به نظر می رسد بدون مشکل نبوده و خصوصاً در سالهای اخیر فراز و نشیبهایی را پشت سر گذاشته است.

این فراز و فرودها باکو را به سوی یک تغییر جهت و یا بازنگری در سیاستهای کلی خود سوق داده است که این تغییر سیاستی می تواند تحولات عمیقی در قفقاز و خاورمیانه داشته باشد.

از نقاط عطفی که میتواند نشان دهنده حرکت رو به تغییر سیاستهای باکو در قبال مسکو باشد مصاحبه ای است که ذاکر حسنوف، وزیر دفاع آذربایجان ماه گذشته با رسانه های آذربایجانی نموده و پس از 4 سال از پشت پرده توقف عملیات ماه آپریل سال 2016 علیه نیروهای ارمنی در مناطق اشغالی آذربایجان اطلاع داد.

او در این مصاحبه اذعان کرد که عملیات موفقیت آمیز آپریل 2016 که پس از قریب به 25 سال نخستین پیروزی نیروهای ارتش آذربایجان علیه نیروهای ارمنی بود پس از تماس تلفنی همتای روسی او، سرگئی شویگو متوقف شد و نیروهای ارتش این کشور پیشروی خود به سمت مناطق اشغالی را متوقف کردند.

او در حالی به صورت رسمی این خبر را اعلام نمود که دو روز بعد راهی مسکو برای ملاقات با همتای روسی خود بود.

3 روز پس از این مصاحبه حسنوف، الهام علی اف نیز در یک سخنرانی در میان سربازان ارتش این کشور در 25 ژوئن به صورت ضمنی از مداخلات خارجی و تحمیلاتی که مانع از اقدامات مستقل این کشور برای رهایی اراضی اشغالی آن می گردد انتقاد کرد.

اگرچه در این سخنرانی هیچ اسمی از هیچ کشوری به میان نیامد اما تمام منابع تحلیلی آذربایجان معتقد بودند که روسیه هدف اصلی نقدها ضمنی علی اف بوده است.

پس از این مصاحبه و سخنرانیها بعضی از رسانه های غیردولتی اما نزدیک به منابع دولتی در باکو آغاز به انتشار بعضی تحلیلها و اخبار در خصوص اقدامات خرابکارانه مسکو و نیز تهدیدهای ضمنی و مستقیم روسیه علیه آذربایجان کردند.

از جمله موضوعاتی که در این تحلیلها بارها بر آن تأکید شد، وجود ستون پنجم روسیه در آذربایجان بود.

منابع خبری آذربایجان از وجود ستون پنجم روسیه که در تمام سطوح حاکمیتی دولت باکو حضور داشته و البته از روسیه دستور میگیرند اطلاع داده و احتمال خرابکاری آنها در امور کشوری را بعید ندانستند.

همچنین مانع تراشیهای مسکو در قبال همکاریهای باکو و اتحادیه اروپا از دیگر مواردی بود که رسانه های نزدیک به حاکمیت در خصوص مداخلات مسکو در مسائل داخلی باکو بیان کردند.

بر اساس این اخبار این تنها روسیه و فشارهای مستقیم و غیرمستقیم کرملین است که تبدیل به مانعی اصلی در خصوص افزایش سطح همکاریهای باکو و اتحادیه اروپا نه تنها در عرصه های سیاسی بلکه حتی در امور مالی و تجاری شده است.

این فشارهای کرملین علیه باکو تا به حدی قابل لمس بوده که در سالهای اخیر عملاً باکو خارج از اراده مسکو امکان برداشتن هیچ گامی نداشته و اضطراب امکان خرابکاریهای امنیتی و یا تحولات سیاسی در ساختار حاکمیتی باکو از سوی روسیه به حدی بالا بوده که رئیس جمهور این کشور به نشانه اعتراض و همچنین جلوگیری از هرگونه امکان خرابکاری از سفر به مسکو برای مراسم رژه بزرگداشت پیروزی جنگ جهانی دوم خودداری نموده است.

دولت روسیه به صورت مستقیم با چند گروه در درون حاکمیت باکو در حال همکاری است که بعضی از این گروهها چندان دل خوشی از علی اف ندارند و همیشه امکان اقدام عملی و سیاسی آنها علیه علی اف وجود داشته است.

این حجم از ادعاهای منفی علیه مسکو آن هم در رسانه هایی با گرایشات مختلف در آذربایجان نشان دهنده حرکت رسانه ای سازمان یافته دارد.

نکته قابل توجهی که نباید از چشم دور داشت این است که به صورت سنتی در کشورهای جماهیر شوروی سابق، وزرای دفاع از وابستگی قابل توجهی به مسکو برخوردارند و حتی در رسانه ها و مجامع تحلیلی این کشورها از وزرای دفاع به عنوان سفرای غیررسمی روسیه در دولتهای آنها یاد می گردد.

با در نظر داشتن چنین پیش فرضی افشای این مسئله آن هم پس از چهار سال از سوی وزیر دفاع آذربایجان نمی تواند بدون اذن و یا حتی دستور رئیس جمهور این کشور باشد.

به عبارت دیگر علی اف به وسیله معتمدترین نیروهای روسیه در کشور خود پیغام احتمال جدا شدن جهتش از مسکو را به آنها مخابره نموده است.

افشای تماس تلفنی وزیر دفاع روسیه با وزیر دفاع جمهوری آذربایجان برای توقف حملات علیه ارمنستان از سوی رسانه های روسی نیز با واکنش تندی روبرو شده و از آن به عنوان افشای اسرار دولتی هر دو کشور یاد نموده اند.

به نظر می رسد دولت باکو کوشش دارد تا از فضای سرد سیاسی ایجاد شده میان ایروان و مسکو که پس از روی کار آمدن پاشینیان به صورت روز افزونی در حال افزایش است استفاده کند.

با روی کار آمدن پاشینیان روینمودهای ضدروسی در رسانه ها و جامعه ارمنستان تشدید شده و ایروان که از آن به قلعه روسها در قفقاز یاد میشد به صورت مشهودی به سمت اروپا روی خوش نشان می دهد.

شرایط تنش آمیز در روابط مسکو و ایروان تا حدی پیش رفته که بعضی رسانه های ارمنی نزدیک به پاشینیان از احتمال شکایت بین المللی ایروان علیه مسکو در قرارداد گازی دو طرفه سخن گفته اند.

از سوی دیگر مسئله قره باغ تبدیل به معضلی لاینحل در سیاست داخلی آذربایجان شده است و نیروهای اپوزیسیون داخلی این کشور عدم آزادسازی اراضی اشغالی و یا حتی برداشته نشدن حتی یک گام تاثیرگذار در 30 سال گذشته را به عنوان اصلی ترین حربه علیه علی اف به کار می برند و همین موضوع نیز به وجاهت و کاریزمای علی اف نزد مردم آذربایجان ضربه سختی وارد نموده است.

با توجه به همین موضوع میتوان چنین نتیجه گرفت که علی اف با استفاده از فضای سرد موجود در روابط ایروان و مسکو کوشش دارد تا مسکو را راضی به برداشته شدن یک گام قابل توجه در معضل قره باغ کند.

در واقع علی اف در حال مخابره این پیغام به کرملین است که نزد ملت آذربایجان مسئولیت اصلی مسئله قره باغ نه با ایروان که با مسکو است و اکنون زمان آن رسیده است که با چراغ سبز به باکو یک بازی برد- برد میان باکو و مسکو به اجرا درآید: هم قدرت علی اف مستحکم تر شده و تبدیل به یک قهرمان ملی گردد و هم پاشینیان به عنوان یک مهره ضدروس در ایروان دچار تضعیف و حتی سقوط گردد.

در صورت عدم همراهی مسکو با چنین طرحی، مسئولیت عدم آزادسازی قره باغ و فشارهای اجتماعی حاصل از آن به صورت مستقیم متوجه مسکو خواهد بود و این نیز باعث باز شدن جهت اروپا برای باکو خواهد بود.

نکتهای که نباید از نظر دور داشت سطح و وسعت هر اقدامی است که در مساله قره باغ میتواند رخ دهد. طبیعی است که مساله آزادسازی کامل قره باغ موضوع بحث نیست بلکه در حالتی ایده عال امکان ایجاد یک دالان ارتباطی میان آذربایجان و نخجوان به وسیله آزادی سازی جهت جادهای و ریلی حاشیه ارس میتواند یک گام کاملاً عملی در این حوزه به شمار آید.

یادداشت: محمد ابراهیمی کارشناس مسائل قفقاز