معرفی برندگان تجارت در دوره پاندمی - بلندانیوز

به گزارش خبرنگاران داده های سازمان تجارت دنیای (WTO) نشان می دهد کل تجارت کالاهای پزشکی که اکنون با نقصان جدی در رابطه با پیشگیری، کنترل، درمان و مراقبت از شیوع ویروس کووید-19 روبرو شده، در سال 2019 حدود 597 میلیارد دلار بوده است. ارزیابی ها حاکی از این است که در عصر پاندمی کشورهای آلمان، سوئیس و آمریکا برندگان تجارت هستند.

تجارت کالاهای پزشکی این روزها با توجه به شیوع ویروس کرونا در دنیا، زیر ذره بین قرار گرفته است. براساس گزارش تهیه شده از سوی معاونت آنالیز های مالی اتاق بازرگانی تهران، کل تجارت کالاهای پزشکی که اکنون با نقصان جدی در رابطه با پیشگیری، کنترل، درمان و مراقبت از شیوع ویروس کووید-19 روبرو شده، در سال 2019 حدود 597 میلیارد دلار بوده است. طبق گزارش سازمان تجارت دنیای، تجارت کالاهای مزبور حدود 7/ 1 درصد از کل تجارت کالایی دنیا را تشکیل می دهد. 10 اقتصاد عظیم تامین نماینده کالاهای پزشکی تقریبا سه چهارم کل صادرات دنیای محصولات پزشکی و 10خریدار عظیم این محصولات، تقریبا دو سوم از کل واردات دنیا را به خود اختصاص داده اند. سازمان تجارت دنیای گزارش جدیدی درخصوص تجارت محصولات پزشکی ضروری موردنیاز برای پاسخ دنیای به شیوع ویروس همه گیر کووید-19، منتشر نموده است که در آن، جریان تجارت کالاهایی مانند محصولات حفاظت فردی، تجهیزات بیمارستانی و آزمایشگاهی، داروها و فناوری پزشکی آنالیز شده است. براساس این گزارش، کشورهای آلمان، سوئیس و ایالات متحده آمریکا تامین نماینده 35 درصد از محصولات پزشکی دنیا هستند. همچنین کشورهای چین، آلمان و ایالات متحده آمریکا 40 درصد از محصولات حفاظت فردی پزشکی را صادر می نمایند. ارزش واردات و صادرات محصولات پزشکی دنیا درحدود 2 تریلیون دلار بوده که این رقم شامل تجارت درون منطقه ای اتحادیه اروپا نیز می گردد و حدود 5 درصد کل تجارت کالایی دنیا در سال 2019 را تشکیل می دهد. این گزارش می افزاید: میانگین ساده تعرفه برخی محصولات پزشکی بسیار بالا است. به عنوان مثال، متوسط تعرفه اعمال شده برای صابون دست، 17 درصد بوده و حتی برخی از اعضای سازمان تجارت دنیای تعرفه هایی تا 65 درصد هم برای واردات برخی از این محصولات، اعمال می نمایند. محصولات حفاظت فردی مورد استفاده در مبارزه با کووید-19، دارای نرخ میانگین ساده تعرفه حدود 5/ 11 درصدی بوده که در برخی کشورها این رقم به حدود 27 درصد هم می رسد. در عین حال، سازمان تجارت دنیای از سه طریق اصلی به آزادسازی تجارت محصولات پزشکی یاری نموده است. نخست اینکه پیگیری نتایج مذاکرات تعرفه ای که در زمان شروع WTO در سال 1995 برنامه ریزی شده است. دوم، نیل به توافق چندجانبه در خصوص محصولات دارویی (توافق نامه فارما) در مذاکرات دور اوروگوئه و چهار مورد بعد از آن. سوم، گسترش توافق نامه فناوری اطلاعات در سال 2015.

فراوری و تجارت کالاهای پزشکی

شیوع ویروس همه گیر کرونا، توجه تمام دنیا را به تجارت محصولات پزشکی به ویژه تجارت در زمینه تجهیزات پیشگیری، آزمایشگاهی و درمانی، معطوف نموده است. این بیماری در کشورها و سرزمین های مختلف گسترش یافته، صدها هزار نفر را آلوده نموده و تلفات زیادی به بار آورده است. در این شرایط، دولت ها به طور قابل ملاحظه ای، نسبت به جلوگیری از بیماری همه گیر ویروس کووید-19، اقدامات محافظتی انجام می دهند و برخی از این اقدامات ممکن است ناخواسته بر جریان مبادله و انتقال کالاهای حساس و ضروری پزشکی در کشورها تاثیر گذارد. محصولات پزشکی مرتبط با ویروس کووید-19 به چهار گروه تقسیم می شوند: داروهای پزشکی (دارویی)- شامل داروهای تجویز نشده و فله، لوازم پزشکی (به مواد مصرفی جهت استفاده در بیمارستان و آزمایشگاه به عنوان مثال الکل، سرنگ، گاز و ... اطلاق می گردد)، تجهیزات پزشکی و فناوری و محصولات حفاظت فردی (ضدعفونی نماینده، صابون دست، ماسک صورت، عینک محافظ).

محصولات پزشکی تقریبا 5 درصد کل تجارت دنیای (واردات و صادرات) را تشکیل می دهد؛ بیش از نیمی از واردات محصولات پزشکی متعلق به واردات داروها است. واردات دنیای محصولات پزشکی در سال 2019 در مجموع برابر با 1011 میلیارد دلار بوده است که نسبت به سال 2018 افزایش 5 درصدی داشته است. تجارت محصولات پزشکی (مجموع صادرات و واردات) حدود 2 هزار میلیارد دلار بوده و 5 درصد از کل تجارت کالایی سال 2019 را به خود اختصاص داده است.

عظیم ترین گروه محصولات وارداتی پزشکی متعلق به داروها بوده که 56 درصد از ارزش کل واردات محصولات پزشکی دنیا را به خود اختصاص داده است. پس از آن لوازم پزشکی با سهم 17 درصد در مکان دوم و تجهیزات پزشکی و تجهیزات حفاظت فردی به ترتیب با ارقام 14 درصد و 13 درصد کمترین سهم را دارند.

واردنمایندگان برتر در این حوزه نیز ایالات متحده آمریکا، آلمان و چین هستند که 34 درصد از کل واردات کالاهای پزشکی دنیا را به خود اختصاص داده اند. در طول سه سال گذشته ایالات متحده آمریکا، عظیم ترین واردنماینده محصولات پزشکی بوده که 19 درصد از کل واردات دنیا در سال 2019 را به خود اختصاص داده است. آلمان سهم 9 درصدی دارد و پس از آن چین و بلژیک با سهم 6 درصدی قرار دارند. سایر واردنمایندگان برتر در میان 10 واردنماینده عمده محصولات پزشکی شامل هلند، ژاپن، انگلستان، فرانسه، ایتالیا و سوئیس هستند. از نظر سهم واردات کالاهای پزشکی نسبت به کل واردات هر کشور، واردات کالاهای پزشکی بلژیک و سوئیس حدود 13 درصد از کل واردات آنها را تشکیل می دهد. در میان 10 واردنماینده برتر، این سهم برای چین کمترین میزان است که کالاهای پزشکی حدود 3 درصد از کل واردات آن را تشکیل می دهد. به جز چین، سهم واردات کالاهای پزشکی از کل واردات کالایی در 10 کشور واردنماینده عمده، از رقم متوسط دنیای 6 درصد، بالاتر است. محصولات حفاظت فردی نیز 13 درصد از واردات پزشکی را به خود اختصاص داده است. ارزش واردات محصولات حفاظت فردی (صابون دست و ضدعفونی نماینده، ماسک صورت و عینک محافظ) در سال 2019 معادل 135 میلیارد دلار بوده است. ایالات متحده آمریکا و آلمان در مجموع بیش از 22 درصد از کل واردات دنیای این محصولات را به خود اختصاص داده اند.

براساس داده های این گزارش، ایالات متحده آمریکا و آلمان عظیم ترین شرکای تجاری دوجانبه برای محصولات پزشکی هستند؛ ایالات متحده آمریکا و آلمان تامین نماینده اصلی کالاهای پزشکی وارداتی چین هستند. ایالات متحده آمریکا، آلمان و چین به طور پیوسته سه واردنماینده برتر کالاهای پزشکی طی سال های 2017 تا 2019 بودند و رتبه آنها در سه سال گذشته تغییر ننموده است. این سه عضو یک سوم واردات دنیا در سال 2019 را به خود اختصاص داده اند. محصولات پزشکی وارداتی ایالات متحده بیشتر از ایرلند، آلمان، سوئیس، چین و مکزیک بوده است. در مجموع، این پنج عضو در حالی بیش از نیمی از کل واردات محصولات پزشکی ایالات متحده را به خود اختصاص داده اند که ایرلند دارای سهم 17 درصدی از بازار ایالات متحده و مکزیک دارای سهم 6 درصدی است.

آلمان کالاهای پزشکی را بیشتر از کشورهای اروپایی وارد می نماید و در این میان آمریکا سهم 14 درصدی از بازار وارداتی آلمان دارد. در مجموع پنج شریک برتر تجاری آلمان سهم 54 درصدی از واردات کالاهای پزشکی این کشور را به خود اختصاص داده اند. آلمان و ایالات متحده آمریکا عظیم ترین مبدا واردات کالاهای پزشکی چین با سهم 20 درصد و 19 درصد هستند. نسبت به سال 2018 که ایالات متحده آمریکا عظیم ترین واردنماینده کالاهای پزشکی به چین بود، سهم نسبی کشورها تغییر نموده است. چراکه چین در سال 2019 حدود 10 درصد از محصولات دارویی موردنیاز خود را از ژاپن وارد نموده است.

اما در بعد دیگر تجارت کالاهای پزشکی، صادرات قرار گرفته است. این گزارش نشان می دهد آلمان، ایالات متحده آمریکا و سوئیس 35 درصد از کل کالاهای پزشکی را در دنیا تامین می نمایند. همچنین 10 صادرنماینده برتر تقریبا سه چهارم صادرات دنیا را به خود اختصاص داده اند.

صادرات دنیای محصولات پزشکی در سال 2018 نسبت به سال قبل آن با 9 درصد افزایش و در سال 2019 با 6 درصد افزایش همراه بوده و از 859 میلیارد دلار در سال 2017 به حدود 8/ 995 میلیارد دلار کل صادرات دنیا در سال 2019 رسیده است. آلمان در سال 2019 عظیم ترین صادرنماینده کالاهای پزشکی دنیا با سهم 14 درصد بوده است. 10 صادرنماینده برتر کالاهای پزشکی تقریبا سه چهارم (74 درصد) صادرات دنیا را به خود اختصاص داده اند. این درحالی است که 10واردنماینده برتر محصولات پزشکی تنها 65 درصد بازار را به خود اختصاص می دهند. ایرلند با وجود اینکه جزو 10 واردنماینده برتر دنیا در زمینه کالاهای پزشکی نبوده، ولی ششمین صادرنماینده برتر محصولات پزشکی با سهم 7 درصدی در صادرات دنیا است. صادرات محصولات پزشکی ایرلند و سوئیس به ترتیب با سهم 38 درصد و 29 درصد از کل کالاهای صادراتی آنها بوده که اهمیت این گروه کالاها را در اقتصاد مربوطه نشان می دهد. در مقابل، صادرات کالاهای پزشکی در چین کمتر از 2 درصد بوده است.

40 درصد از صادرات محصولات پزشکی حفاظت فردی توسط سه کشور چین، آلمان و ایالات متحده آمریکا انجام می گردد. کل صادرات محصولات پزشکی حفاظت فردی، از جمله ماسک صورت، صابون دست، ضدعفونی نماینده ها و عینک محافظ، برای دوره زمانی 2019 - 2017 به طور میانگین سالانه 135 میلیارد دلار ارزش داشته که حدود 17درصد یا 23 میلیارد دلار آن از چین (عظیم ترین صادرنماینده آن) و پس از آن آلمان و ایالات متحده و صادر شده است. این سه صادرنماینده بیش از 40 درصد از صادرات محصولات پزشکی درحوزه حفاظت فردی دنیا را تشکیل می دهند. چین عظیم ترین صادرنماینده ماسک صورت با سهم صادرات 25 درصد است. این کشور در سال 2019 سهم 25 درصدی در صادرات ماسک صورت دنیا را به خود اختصاص داده و به همراه آلمان و ایالات متحده آمریکا تقریبا نیمی از عرضه ماسک صورت در دنیا را در اختیار داشته اند.

همچنین سنگاپور، ایالات متحده، هلند و چین بیش از نیمی از دستگاه های تنفسی مصنوعی در دنیا را صادر می نمایند. دستگاه های تنفس، از جمله دستگاه تنفس مصنوعی توسط تعداد کمی از کشورها صادر می گردد. سهم سنگاپور در صادرات این دستگاه ها، 18 درصد بوده و پس از آن ایالات متحده آمریکا با سهم 16 درصدی در صندلی دوم و هلند و چین هر دو با سهم 10 درصدی، رتبه های بعدی عرضه نمایندگان اصلی این محصول را در اختیار دارند.

تعرفه های کالاهای پزشکی

آمار تعرفه ها نشان می دهد میانگین ساده نرخ تعرفه واردات کالاهای پزشکی مربوط به ویروس کووید-19، در بین کشورهای عضو سازمان تجارت دنیای تحت عنوان نرخ تعرفه دولت کامله الوداد (میزان نرخ تعرفه ای که کشورهای عضو سازمان تجارت دنیای برای واردات کالا از دیگر اعضای این سازمان به صورت مشترک در نظر می گیرند) یا اعمالی برای کشورهای عضو این سازمان (MFN)، حدود 8/ 4درصد است که این رقم در مقایسه با میانگین ساده نرخ تعرفه اعمال شده برای کلیه محصولات غیرکشاورزی (6/ 7درصد)، کمتر است.

آمارها نشان می دهد بیش از نیمی از اعضای سازمان تجارت دنیای، (70 عضو از 134 عضو یا 52 درصد از اعضا) نرخ تعرفه کمتر از 5 درصد یا کمتر، اعمال می نمایند. در میان آنها، چهار عضو هیچ تعرفه ای را برای محصولات پزشکی اعمال ننموده اند که شامل کشورهای هنگ کنگ، ایسلند، ماکائو و سنگاپور هستند. در میان اعضای سازمان تجارت دنیای، 31 عضو (23 درصد) متوسط تعرفه بین صفر تا 5/ 2 درصد و 35 عضو (26 درصد) متوسط تعرفه بین 5/ 2 تا 5 درصد را برای واردات کالاهای پزشکی اعمال نموده اند.

در چین-جایی که برای اولین بار ویروس کووید-19 کشف شد- میانگین تعرفه MFN برای کالاهای پزشکی، برابر با 5/ 4 درصد بوده که کمی پایین تر از میانگین دنیای است. کره جنوبی (دومین کشور آسیب دیده آسیا از نظر تعداد موارد تایید شده مبتلا) متوسط تعرفه 9/ 5 درصدی را برای این گروه از کالاها اعمال نموده است. در همین ارتباط، اعضای اتحادیه اروپا تعرفه واردات مشترک را به طور متوسط، 5/ 1 درصد و سوئیس متوسط تعرفه 7/ 0 درصدی را اعمال نموده است. علاوه بر این، ایالات متحده آمریکا نیز نرخ تعرفه 9/ 0 درصدی را اعمال نموده است. در عین حال، باید به این نکته توجه داشت که میانگین تعرفه کلی گروه های محصولات پزشکی از حدود 1/ 2 درصد برای داروها تا 5/ 11 درصد برای محصولات حفاظت فردی متغیر است.

دارو: تعرفه های مربوط به واردات داروها 1/ 2 درصد و پایین تر از سایر محصولات مرتبط بوده است. به دلیل اهمیت این اقلام، متوسط تعرفه اعمالی MFN در داروها در میان گروه های مختلف محصولات پزشکی، کمترین میزان (1/ 2 درصد) را دارد. بیش از نیمی از اعضا هیچ تعرفه ای در خصوص داروها ندارند. تعداد 39 عضو تعرفه 5 درصدی یا پایین تر را برای واردات این گروه کالاها اعمال نموده و در میان اعضای سازمان تجارت دنیای، هیچ تعرفه ای با نرخ بالاتر از 15 درصد برای واردات داروها اعمال نمی گردد.

تجهیزات پزشکی: متوسط تعرفه اعمال شده بر تجهیزات پزشکی 4/ 3 درصد است. به طور متوسط، تعرفه اعمال شده MFN در واردات تجهیزات پزشکی، از میکروسکوپ گرفته تا اسکنر اولتراسونیک و دستگاه تنفس مصنوعی، 4/ 3 درصد است. تعداد 19 کشور عضو سازمان تجارت دنیای، تعرفه ای برای واردات تجهیزات پزشکی اعمال ننموده و تعرفه نیمی دیگر از اعضای این سازمان هم 5 درصد یا کمتر از آن است. علاوه بر این سه عضو از اعضای سازمان، برای واردات تجهیزات پزشکی نرخ تعرفه بالاتر از 10 درصد را اعمال نموده اند. تجهیزات پزشکی حوزه دیگری است که سازمان تجارت دنیای، در آن به برخی از آزادسازی های تجارت دست یافته است. 80 درصد از تجهیزات پزشکی در این گروه، تحت پوشش گسترش توافق نامه فناوری اطلاعات (ITA-exp) قرار دارند. توافق نامه فناوری اطلاعات، نرخ تعرفه ها را حذف و هزینه واردات تجهیزات پزشکی دارای فناوری متمرکز را تا سال 2023 کاهش می دهد. میانگین نرخ تعرفه اعمالی MFN برای کلیه کشورهای پذیرنده این توافق نامه، برای واردات کلیه تجهیزات پزشکی، 4/ 0 درصد بوده و این درحالی است که اعضایی که در این توافق نامه شرکت ننموده اند، نرخ تعرفه 1/ 4 درصدی را اعمال می نمایند. البته تامین دستگاه های تنفس مصنوعی یا ونتیلاتور که در بحران سلامت فعلی، دچار کمبود شده، تحت پوشش موافقت نامه ITAو ITA-exp قرار نمی گیرد. بنابراین میانگین تعرفه دنیای در این محصول 3/ 3 درصد است؛ اما برخی از اعضا نرخ های بالاتری را اعمال می نمایند. در کشورهای آمریکای لاتین، برزیل، آرژانتین و ونزوئلا، نرخ تعرفه واردات برای این کالاها، 14 درصد است. در میان اقتصادهای آسیا نیز نرخ تعرفه هند برای واردات دستگاه تنفس 10 درصد است؛ درحالی که برای چین، این نرخ 4 درصد است. اما تعداد 67 کشور عضو سازمان تجارت دنیای، از جمله اتحادیه اروپا، ایالات متحده آمریکا، کره جنوبی و سوئیس، معافیت گمرکی برای واردات دستگاه های تنفس مصنوعی (تعرفه صفر) اعمال نموده اند.

لوازم بیمارستانی و آزمایشگاهی: میانگین نرخ تعرفه MFN اعمال شده برای واردات لوازم پزشکی برای کشورهای عضو سازمان تجارت دنیای، 2/ 6 درصد است که بالاترین میزان در بین دسته بندی محصولات پزشکی مورد آنالیز در این گزارش است.

محصولات حفاظت فردی: با توجه به توصیه اکید سازمان بهداشت دنیای مبنی بر شست وشوی مرتب دست ها با صابون و آب و ضدعفونی کردن آنها به منظور توقف فعالیت ویروس، میانگین نرخ تعرفه های اعمال شده بر واردات این گروه از محصولات -که شامل موارد مربوط به پیشگیری مانند صابون و ضدعفونی نماینده دست، دستکش و ماسک های صورت است- 5/ 11 درصد، بیش از پنج برابر بیشتر از تعرفه اعمال شده بر داروها در سال 2019 بوده است. تفاوت بین اعضا در اعمال تعرفه در خصوص محصولات حفاظت فردی نیز متنوع است. تعداد 29 کشور عضو سازمان تجارت دنیای، متوسط نرخ تعرفه 5 درصدی یا کمتر را اعمال نموده، اما تعداد 47 عضو نیز متوسط نرخ تعرفه حداقل 15 درصدی برای محصولات حفاظت فردی دارند. متوسط نرخ تعرفه دنیای صابون دست، 17 درصد است. در این محصول، 72 کشور عضو سازمان تجارت دنیای، تعرفه ای بیشتر از 15 درصد اعمال می نمایند. در برخی موارد نرخ این تعرفه ها به 50 درصد (جمهوری دومینیکا) یا 7/ 56 درصد (مصر) هم می رسد. همچنین متوسط نرخ تعرفه برای واردات ضدعفونی نماینده های دستی، در بین کشورهای عضو سازمان تجارت دنیای، 5 درصد است. چهار عضو این سازمان، نرخ تعرفه ای بالاتر از 10 درصد دارند که شامل کشورهای جیبوتی، بنگلادش، تونگا و موریتانی است.

البته تعرفه یک سوم از کل اعضای سازمان تجارت دنیای برای ضدعفونی نماینده های دستی در محدوده 5/ 2 تا 5 درصد بوده که این میزان تعرفه به طور قابل توجهی پایین تر از تعرفه واردات صابون است. ماسک صورت یکی دیگر از محصولات مهم حفاظت فردی است که تعرفه اعمالی MFN آن به طور متوسط 1/ 9 درصد می گردد. پنج کشور آمریکای لاتین (اکوادور، بولیوی، ونزوئلا، برزیل و آرژانتین) بالاترین نرخ تعرفه را برای واردات ماسک صورت دارند. متوسط تعرفه این کالا در اکوادور 19درصد است و تعرفه واردات برای برخی از انواع محصولات ماسک 55 درصد معین شده اند. بولیوی و ونزوئلا دارای نرخ تعرفه 20 درصدی برای کشورهای عضو سازمان تجارت دنیای هستند؛ درحالی که برزیل و آرژانتین نرخ 17 درصد تعرفه دارند. تعداد 15 کشور عضو سازمان نیز تعرفه اعمالی MFN را تا سقف بیش از 15 درصد دارند و تقریبا یک سوم از اعضای این سازمان، برای واردات این محصول تعرفه هایی بین 10 تا 15 درصد را اعمال می نمایند. در خصوص عینک های محافظ و ویزورها (لبه ها و پوشش های محافظ چشم)، تعداد 23 عضو سازمان تجارت دنیای، معافیت تعرفه گمرکی را اعمال کردند. همچنین در این محصول، بسیاری از اعضا (29کشور) تعرفه بالاتر از 15 درصد دارند. اکوادور و اردن، بیشترین نرخ تعرفه را برای عینک های محافظ (تعرفه 30 درصدی) دارند. تقریبا برای نیمی از اعضای سازمان، این محصول دارای تعرفه است، اما تعرفه آن کمتر یا برابر با 5/ 7 درصد است.