تورم حافظه؛ خاطراتی که زندگی را تباه می نمایند
به گزارش بلندانیوز، آن ها متوجه شدند که به ویژه وقتی از افراد می خواهیم درباره دوران خردسالی فکر نمایند و از آن تصویر ذهنی بسازند، با کمی مهارت می توان خاطره نداشته ای را به آنان تلقین کرد.
اغراق نیست اگر بگوییم حافظه پایه و اساس هویت فرد است. بدون خاطره نمی گردد پیوستگی زندگی و معنای آن را درک کرد. فردی که چیزی یادش نمی آید نمی تواند بفهمد کیست و چه می خواهد.
در عین حال بر اساس پژوهش های فراوان، حافظه انسان به شدت منعطف و گزینشی عمل می نماید و به همین دلیل خطا های حافظه پایانی ندارند. یک خاطره تحریف شده می تواند رابطه، دوستی و حتی زندگی فرد یا دیگری را به تباهی کشاند.
الیزابت لافتِس (Elizabeth Loftus)، استاد ممتاز دانشگاه کالیفرنیا در اِرواین، بیش از چهل سال از زندگی پر حاصلش را صرف پژوهش درباره انحراف و انعطاف حافظه نموده و نتایج غیرقابل تصور و دستاورد های ارزنده ای به جای گذاشته است. یکی از مهم ترین حوزه های تاثیرات تحقیقات لافتس در نظام قضایی و جرم شناسی بوده است.
هر سال در نقاط مختلف دنیا افراد زیادی به گناهی نانموده محکوم، زندانی و حتی به پای چوبه دار فرستاده می شوند. شهادت و گواهی افراد یکی از مهم ترین منابع احکام قضایی است. اینجاست که انعطاف حافظه ممکن است به نتایج فاجعه باری ختم گردد.
پژوهش های لافتس یاری نموده است بی گناهان زیادی آزادی خویش را دوباره به دست آورند؛ مثلا یافته های اولیه لافتس به روشنی نشان می داد که چگونه قالب بندی جملات و پرسش ها بر پاسخ شهود در توصیف حادثه تاثیرگذار است. همین یاری کرد دستورالعمل و راهنما های فراوانی درباره نحوه بازپرسی و سوال از متهم، درخواست گواهی و اموری از این دست در ایالات متحده اصلاح شوند.
یکی دیگر از مهم ترین نتایج تحقیقات لافتس به صراحت نشان می دهد چگونه اطلاعات غلط و گمراه نماینده، می توانند خاطرات فرد را تحریف و حتی خاطره جدیدی خلق نمایند. برای توصیف این پدیده از اصطلاح اثر اطلاعات نادرست استفاده می گردد. البته فاکتور زمان در شدت و حدت این مسئله بسیار مهم است.
طبیعتا هر چه خاطره ای قدیمی تر باشد، احتمال انحراف حافظه بیشتر می گردد. تحقیقات وی نشان می دهد افراد ممکن است بر اثر گذشت زمان حتی در تشخیص صورت مجرمی که با وی رو در رو شده بودند اشتباه نمایند.
اما شاید یکی از حیرت انگیز ترین دستاورد های پژوهش های لافتس درباره کاشت خاطرات کاذب است. او در پژوهش هایش در دهه نود میلادی به پفراینده های قضایی فراوانی برخورد که افرادی با شکایت از والدین، دوستان نزدیک یا خانواده، آنان را به جرائم عجیب و وحشتناکی همچون تجاوز و آزار جسمی در دوران کودکی متهم نموده بودند، اما در نهایت خاطرات شان غلط از آب درآمده بود. پرسش این بود که خاطراتی با چنان جزئیاتی از کجا آمده است؟
لافتس و همکارانش، بعد از تحقیقات فراوان، ریشه چنین خاطرات غلطی را در یک سلسله فرایند های روان درمانی شایع آن روزگار مثل تصویرسازی راهنمایی شده، تفسیر خواب و هیپنوتیزم یافتند. آن ها متوجه شدند که به ویژه وقتی از افراد می خواهیم درباره دوران خردسالی فکر نمایند و از آن تصویر ذهنی بسازند، با کمی مهارت می توان خاطره نداشته ای را به آنان تلقین کرد.
مثلا در تصویرسازی راهنمایی شده از فرد می خواستند که در ذهن تصویر خانه دوران کودکی اش را بسازد و سپس می گفتند از پدر و مادرش شنیده اند که او در همان زمان شیشه خانه همسایه را شکسته بوده است. بعد از او می خواستند که تصاویر حادثه را به یاد آورد درحالیکه چنان حادثه ای هیچگاه اتفاق نیفتاده بود. در کمال تعحب بسیاری از شرکت نمایندگان خاطره ای را با جزئیات به یاد می آوردند.
لافتس نام این پدیده را تورم حافظه گذاشت که فرد با تصور خاطره ای که اتفاق نیفتاده، آن را واقعا باور می نماید. یافته های لافتس توجه بسیاری از روان درمانان را به این نکته جلب کرد که از ظرفیت تصویرسازی ذهنی در تحریف حافظه غافل نشوند.
بر اساس پژوهش های لافتس، همه افراد ممکن است مستعد پذیرش خاطرات غلط باشند، اما بعضی در مقابل دستکاری حافظه بیشتر آسیب پذیرند، مثلا افرادی که از حافظه تصویری شفاف برخوردارند یا آن ها که پرش حافظه یا حواس پرتی دارند.
نوآوری های دانش بشر درباره حافظه به پلیس، دستگاه قضا و متخصصان سلامت روان یاری های شایانی نموده است تا با بهینه سازی روش ها و فرایند های کاری شان از رویداد های ناگوار بسیاری جلوگیری نمایند. نتایج پژوهش های الیزابت لافتس، از برجسته ترین زنان پژوهشگر روزگار ما، در سطح فردی نیز بسیار راهگشاست؛ اینکه تکیه بر حافظه بدون دلیل و مدرک مستقل خطاست، هر چقدر هم مطمئن باشیم.
منبع: فرادید