آشنایی با دیالیز کلیه و روش های انجام آن - بلندانیوز

خبرنگاران | سرویس سلامت - وظیفه کلیه، تصفیه خون از مواد زائد و مایعات اضافی است. این مواد زائد به وسیله خون وارد مثانه شده، سپس به وسیله ادرار دفع می شوند. در صورت نارسایی کلیه، دیالیز، وظیفه کلیه را انجام خواهد داد. زمانی که فرد دچار آخرین مرحله نارسایی کلیه می شود، کلیه ها تنها 10 تا 15 درصد از وظیفه خود را انجام می دهند. دیالیز نوعی روش درمان بوده که طی آن خون با استفاده از یک دستگاه تصفیه می شود. این امر یاری می نماید که تعادل مایعات و الکترولیت های بدن حفظ شوند. دیالیز از دهه 1940 برای درمان بیماری های کلیوی استفاده می شود.

چرا از دیالیز کلیه استفاده می شود؟

عملکرد صحیح کلیه، از تجمع آب، مواد زائد و دیگر ناخالصی ها در بدن جلوگیری می نماید. علاوه بر این کلیه ها به کنترل فشار خون و تنظیم میزان مواد شیمیایی در خون (سدیم و پتاسیم) یاری می نمایند. کلیه ها حتی نوعی ویتامین D را در بدن فعال می نمایند که جذب کلسیم را بهبود می بخشد.

زمانی که کلیه ها به علت بیماری یا آسیب، نتوانند این وظایف را انجام دهند، از دیالیز برای این کار استفاده می نمایند. بدون دیالیز، نمک و دیگر مواد زائد در خون جمع شده و منجر به مسمومیت بدن می شوند. در نهایت دیگر اعضای بدن نیز آسیب خواهند دید.

انواع مختلف دیالیز کلیه چیست؟

سه نوع دیالیز وجود دارد:

1. همودیالیز: همودیالیز مرسوم ترین روش دیالیز است. در این روش با استفاده از یک کلیه مصنوعی، مواد و مایعات اضافی از بدن خارج می شود و خون از بدن خارج شده توسط کلیه مصنوعی تصفیه می شود. سپس با استفاده از دستگاه دیالیز، خون به بدن بازگردانده می شود.

برای جریان یافتن خون در کلیه مصنوعی، پزشک به وسیله جراحی، یک راه عروقی برای اتصال به دستگاه دیالیز ایجاد می نماید. این راه های عروقی عبارتند از:

• فیستول شریانی وریدی. در این حالت، یک شریان و یک رگ به هم متصل می شوند. این گزینه بهترین روش است.
• گرافت صناعی شریانی-وریدی. یک نوع لوله حلقوی است.
• کاتتر وریدی. این کاتتر احتمالا در یک رگ عظیم در گردن قرار داده می شود.

فیستول و گرافت شریانی وریدی، برای دیالیز های طولانی مدت طراحی شده اند. افرادی که فیستول شریانی وریدی دریافت می نمایند، بعد از دو تا سه ماه می توانند آماده همودیالیز شوند. افرادی که گرافت شریانی وریدی دریافت می نمایند، بعد از دو تا سه هفته آماده همودیالیز هستند. کاتتر ها برای دیالیز های کوتاه مدت و موقتی طراحی شده اند.

همودیالیز معمولا 3 تا 5 ساعت طول کشیده و سه بار در هفته انجام می شود. بیشتر درمان های همودیالیز در بیمارستان، مطب پزشک و یا مراکز دیالیز انجام می شود. طول درمان بستگی به حجم بدن، میزان مواد زائد و شرایط جسمانی بیمار دارد.

2. دیالیز صفاقی: در این روش، یک کاتتر دیالیز صفاقی را به وسیله جراحی درون شکم قرار می دهند. این کاتتر خون را به وسیله صفاق (پرده ای طبیعی که حفره شکم را می پوشاند) تصفیه می نماید. در طی درمان، مایع دیالیز وارد صفاق می شود. این مایع مواد زائد را جذب می نماید. پس از اتمام کار، این مایع از داخل شکم تخلیه می شود. این روش چند ساعت طول کشیده و 4 تا 6 بار در روز انجام می شود.

انواع مختلفی از دیالیز صفاقی وجود دارند. مهم ترین آن ها عبارتند از:

• دیالیز صفاقی مداوم سرپایی (CAPD). در این روش روزانه شکم چندین بار پر و تخلیه می شود. این روش احتیاج به دستگاه نداشته و بیمار باید بیدار باشد.
• دیالیز صفاقی گردشی مداوم (CCPD). در این روش، با استفاده از یک دستگاه، مایع را به داخل و خارج از شکم راهنمایی می نمایند. این روش معمولا در شب و در زمان خواب صورت می گیرد.
• دیالیز صفاقی متناوب (IPD). این روش معمولا در بیمارستان انجام می شود. در این روش از همان دستگاه CCPD استفاده می نمایند، اما این روش طولانی تر است.

3. درمان مداوم جایگزینی کلیوی (CRRT)

این درمان در درجه اول در بخش مراقبت های ویژه و برای افراد مبتلا به نارسایی حاد کلیه مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش که به عنوان هموفیلتراسیون شناخته می شود، به وسیله دستگاه مخصوصی خون تصفیه می شود. سپس خون به همراه مایع جایگزین به بدن بر می شود. این روش معمولا هر روز و به مدت 12 تا 24 ساعت انجام می شود.

آیا دیالیز کلیه خطرناک است؟

در حالی که دیالیز می تواند زندگی فرد را نجات دهد، در عین حال با خطراتی نیز همراه است. خطرات همودیالیز عبارتند از:

• کاهش فشار خون
• کم خونی
• گرفتگی عضلات
• مشکل خواب
• خارش
• میزان پتاسیم بالا در خون
• پریکاردیت (التهاب برون شامه قلب)
• عفونت خون
• ضربان نامنظم قلب
• ایست ناگهانی قلب

خطرات ناشی از دیالیز صفاقی عبارتند از:

• التهاب صفاق
• ضعف عضلات شکم
• افزایش قند خون
• افزایش وزن
• فتق
• تب
• درد شکم

خطرات مرتبط با CRRT عبارتند از:

• عفونت
• هیپوترمی (سرمازدگی)
• کاهش فشار خون
• اختلالات الکترولیتی
• خون ریزی
• تاخیر در بهبود کلیه
• تضعیف استخوان ها
• آنافیلاکسی (شوک آلرژیک)

کسانی که از دیالیز برای مدت زمان طولانی استفاده می نمایند، ممکن است در معرض خطر ابتلا به بیماری آمیلوئیدوز نیز قرار بگیرند. این بیماری زمانی روی می دهد که پروتئین های آمیلوئید فراوری شده در مغز استخوان در دیگر اندام ها مانند کلیه ها، کبد و قلب نیز ایجاد شوند. این بیماری معمولا باعث درد مفاصل، سفتی و تورم می شود.

آیا روشی جایگزین برای دیالیز کلیه وجود دارد؟

دیالیز فرایندی زمان بر و گران است. گزینه های دیگری نیز برای درمان علائم بیماری کلیه وجود دارند. یکی از این گزینه ها مدیریت کم خونی است. زمانی که کلیه ها سالم هستند، هورمون اریتروپوئیتین (EPO) به طور طبیعی در بدن فراوری می شود. بنابراین در صورت عملکرد ضعیف کلیه، می توانید هر هفته این هورمون را تزریق کنید.

حفظ فشار خون می تواند به کاهش زوال کلیه یاری کند. برای جلوگیری از کمبود آب بدن، مایعات زیاد بنوشید. قبل از مصرف هر نوع داروی ضد التهاب، از جمله ایبوپروفن و دیکلوفناک، با پزشک خود مشورت کنید.

بعضی از افراد به پیوند کلیه احتیاج خواهند داشت. اگر شرایط زیر را دارید، پیوند کلیه گزینه مناسبی برای شما نخواهد بود:

• سیگاری بودن
• اعتیاد به الکل
• چاق بودن
• داشتن ناراحتی های روحی

چه نوع دیالیزی را می توان در خانه انجام داد؟

همودیالیز و دیالیز صفاقی می توانند در خانه نیز انجام شوند. دیالیز صفاقی را می توانید به تنهایی نیز انجام دهید. هرچند برای همودیالیز احتیاج به یاری دارید.

در سرانجام باید خاطر نشان کرد که تمام اختلالات کلیوی دائمی نیستند. شما می توانید از دیالیز به طور موقت و تا زمان بهبود عملکرد کلیه خود، بهره ببرید. هرچند افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه، باید از دیالیز تا زمان پیوند کلیه استفاده نمایند. همچنین به یاد داشته باشید که در زمان همودیالیز، مصرف پتاسیم، فسفر و سدیم خود را کاهش دهید.

برگرفته از: healthline.com