سلول های خونی چگونه شکل می گیرند؟ - بلندانیوز

سلول های خونی چگونه شکل می گیرند؟

نویسنده:دکتر علی ملائکه

هماتوپویزیس یا خون سازی، فرایندی است که در آن، سلول های خون شکل می گیرد. همه اجزای سلولی در خون از سلول های بنیادی خون ساز منشا می گیرند. در یک فرد سالم عظیمسال در هر روز حدود 100میلیارد تا یک تریلیون سلول خونی نو فراوری می گردد تا تعداد این سلول ها را در گردش خون محیطی ثابت نگه دارد.

سلول های بنیادی خون ساز

سلول های خونی به 3تیره یا دودمان تقسیم می شوند:

1) سلول های اریتروسیت که شامل سلول های قرمز حامل اکسیژن در خون می گردد. در خون محیطی معمولا می توان دو نوع از این سلول ها را دید؛ یکی رتیکولوسیت ها (سلول های قرمز هسته دار) و دیگری اریتروسیت ها (سلول های قرمز بی هسته که اکثریت سلول های قرمز را تشکیل می دهند.) در واقع، تعداد رتیکولوسیت ها در خون بیانگر مقدار فراوری سلول های قرمز (اریتروپوییز) در بدن است.

2) لنفوسیت ها که اساس دستگاه ایمنی تطبیقی بدن را تشکیل می دهند. این سلول ها از سلول های پیش ساز مشترک لنفوییدی منشا می گیرند. دودمان سلولی لنفوییدی عمدتا از دو نوع سلول T و سلول B (دو نوع از سلول های سفید خون) تشکیل شده است. فرایند فراوری آنها را را لنفوپویزیس می گویند.

3) میلوست ها که شامل گرانولوسیت ها، مگاکاریوسیت ها و ماکروفاژها می شوند و از سلول های پیش ساز مشترک میلوییدی منشأ می گیرند و نقش های گوناگونی از جمله ایمنی ذاتی، ایمنی تطبیقی و لخته شدن خون را به عهده دارند. فرایند فراوری این سلول ها را میلوپوئیز می نامند.

خون سازی کجا انجام می گردد؟

تشکیل خون در رویان در حال رشد انسانی، در توده هایی از سلول های خونی در کیسه زرده به نام جزایر خونی انجام می گیرد. با پیشرفت رشد و نمو جنین، تشکیل خون در طحال، کبد و عقده های لنفاوی هم رخ می دهد. درنهایت، هنگامی مغز استخوان در جنین ایجاد می گردد، این اندام وظیفه فراوری اغلب سلول های خونی در بدن را به عهده می گیرد. با این حال، بالغ شدن، فعال شدن و هم تکثیر بعضی از سلول های لنفوییدی در اندام های لنفاوی ثانوی (طحال، تیموس و گره های لنفاوی) همچنان ادامه می یابد. خون سازی در بچه ها در مغز استخوان های دراز مانند استخوان ران و استخوان درشت نی در ساق پا انجام می گیرد. این فرایند در عظیمسالان عمدتا در استخوان های لگن، جمجمه، مهره ها و جناغ صورت می گیرد.

خون سازی خارج از استخوان

در بعضی از موارد، کبد، تیموس و طحال ممکن است دوباره کارکرد خون سازی را به دست آورند. این شرایط را خون سازی خارج از مغز استخوان می نامند. این خون سازی باعث می گردد که مقدار این اندام ها به طور قابل توجهی افزایش یابد. در طول تکامل جنینی، از آنجایی که استخوان ها و در نتیجه مغز استخوان در مراحل انتهایی تکامل پیدا می نمایند، کبد به اسم اندام اصلی خون ساز عمل می نماید. برای همین است که کبد در طی این دوره عظیم می گردد.

تعیین نوع سلول های خونی

ظاهرا تعیین نوع سلول های خونی ناشی از محلی از بدن است که در آن تمایز پیدا می نمایند. برای مثال، تیموس محلی ایده آل برای تمایزیافتن تیموسیت ها به انواع گوناگون سلول T است. تعیین سلولی در خصوص سلول های بنیادی و سایر سلول های تمایزنیافته در مغز استخوان معمولا به این صورت شرح داده می شد که عوامل محرک رشد گروه های تعیین سلولی و سایر عوامل موثر بر محیط خون سازی این سلول ها را متعهد می نمایند که راستا تعیینی از تمایز سلولی را دنبال نمایند. این نظریه کلاسیک برای توصیف خون سازی است. اما امروزه بیشتر معتقدند که تعیین اینکه سلول های خونی تمایزنیافته به چه سلول های خاصی بدل شوند، به طور تصادفی صورت می گیرد. محیط خون سازی باعث می گردد که بعضی از این سلول ها زنده بمانند و بعضی دیگر دست خوش مرگ سلولی شوند. مغز استخوان با تنظیم تعادل میان انواع متفاوت سلولی، می تواند کمیت سلول های متفاوتی را که درنهایت فراوری می شوند، تعیین کند.

عوامل رشد

فراوری سلول های سفید و قرمز خون در انسان های سالم با دقت بسیاری تنظیم می گردد و فراوری گرانولوسیت ها (نوعی از سلول های سفید) در حین دچار شدن به عفونت به سرعت افزایش می یابد. تکثیر و بازسازی این سلول ها به عامل سلول بنیادی بستگی دارد. این عوامل، رشد گلیگوپروتئینی تکثیر و بالغ شدن سلول هایی را که از مغز استخوان به جریان خون وارد می شوند، تنظیم می نمایند و باعث می شوند این سلول ها در یک یا چند رده سلولی متعهدشده تکثیر شوند و به بلوغ برسند. سه عامل رشد دیگر که فراوری سلول های بنیادی متعهدشده را تحریک می نمایند، عوامل تحریک دودمانی می نامند. این عوامل، رشد گرانولوسیت ها و ماکرفاژها را تشدید می نمایند. برای تبدیل سلول های پیش ساز میلوییدی به اریتروسیت (سلول قرمز) یک عامل رشد به نام اریتروپویتین ضروری است. از طرف دیگر، یک عامل رشد به نام ترومبوپویتین سلول های پیش ساز میلوییدی را وادار می نماید که به مگاکاریوسیت ها (سلول های فراورینماینده پلاکت) بدل شوند.

انواع سلول های خونی

سلول های خونی شامل هر نوع سلولی می گردد که به طور طبیعی در خون یافت می گردد.

سلول های خونی در سه رده کلی قرار می گیرند:

1- سلول های سرخ (اریتروسیت)، 2- سلول های سفید (لوکوسیت) و 3- پلاکت (ترمبوسیت)

این سه نوع سلول بر روی هم 45 درصد حجم خون را تشکیل می دهند؛ بقیه حجم خون را مایعی به نام پلاسما تشکیل می دهد. 45 درصدی از حجم خون را که سلول ها تشکیل می دهند، اصطلاحا هماتوکریت می نامند و می توان در آزمایش خون با سانتریفوژ کردن خون آن را مقدار گرفت.

سلول های سرخ:

این سلول ها عمدتا وظیفه انتقال اکسیژن از ریه ها به بافت ها و انتقال بخشی از دی اکسیدکربن فراوریشده از بافت ها را به ریه ها به عهده دارند. این سلول ها این عمل را به وسیله رنگدانه ای پروتئینی به نام هموگلوبین انجام می دهند، که رنگ سرخ آنها هم ناشی از همین ماده است. سلول های سرخ عمری حدود 100 روز دارند.

سلول های سفید:

سلول های سفید بخشی از دستگاه ایمنی ذاتی هستند و عمر آنها بسته به نوع شان از چند روز تا چندین سال فرق دارد.

پلاکت ها:

پلاکت ها در لخته شدن خون دخالت دارند و عمر آنها حدود 9 روز است.

سلول های سرخ خون

سلول های سرخ یا اریتروسیت ها شایع ترین نوع سلول های خونی هستند و نقش اصلی آنها انتقال اکسیژن از ریه ها به بافت های بدن به وسیله دستگاه گردش خون است. سیتوپلاسم این سلول ها غنی از یک مولکول زیستی حاوی آهن به نام هموگلوبین است که می تواند به اکسیژن متصل گردد و رنگ سرخ خون هم ناشی از آن است. سلول های سرخ بالغ در انسان ها به صورت دیسک ها انعطاف پذیری از دو طرف معقری هستند که فاقد هسته سلولی و اغلب اندامک های سلولی است. سلول های سرخ در مغز استخوان فراوری می شوند و عمری حدود 100 تا 120 روز دارند. سلول های سرخ پیرشده نهایتا بوسیله ماکروفاژها (نوعی از سلول های سفید در خون) بلعیده می شوند. حدود یک چهارم سلول های بدن انسان را سلول های سرخ خون تشکیل می دهند. سلول های سرخ را گلبول قرمز، سلول اریتروئید و اریتروسیت هم می نامند.

سلول های سفید خون

سلول های سفید خون یا لکوسیت ها سلول هایی هستند که بخشی از دستگاه ایمنی بدن به حساب می آیند و در دفاع از بدن در مقابل عوامل عفونی و مواد خارجی شرکت دارند. پنج نوع متفاوت از سلول سفید وجود دارد، اما همه این سلول ها از یک سلول چندتوانی از در مغز استخوان به نام سلول بنیادی خون ساز به وجود می آیند. سلول های سفید در همه جای بدن یافت می شوند، از جمله در خون و دستگاه لنفاوی.

تعداد سلول های سفید در خون اغلب شاخصی از بیماری هاست. د رحالت طبیعی بین 4 تا 11 میلیارد سلول سفید در هر لیتر خون وجود دارد که حدود یک درصد حجم خون را یک فرد عظیمسال سالم را تشکیل می دهد.

انواع سلول های سفید خون:

چند نوع متفاوت از سلول های سفید خون وجود دارد. همه انواع در بسیاری از خصوصیات مشترک هستند، اما شکل و کارکرد متمایزی دارند. یک خصوصیت عمده تمایزدهنده این سلول ها وجود دانه یا گرانول در سیتوپلاسم آنهاست که بر حسب وجود یا عدم وجود آن به دو دسته تقسیم می شوند:

گرانولوسیت ها:

این سلول های سفید با وجود دانه هاایی در سیتوپلاسم شان که هنگام مشاهد با میکروسکوپ نوری رنگ های مختلفی به خود می گیرد، تعیین می گردد. این دانه ها در واقع آنزیم های با غشایی در اطراف شان هستند که عمدتا برای هضم ذراتی که به درون سلو ل ها کشیده می گردد، به کار می فرایند. سه نوع گرانولوسیت وجود دارد: نوتروفیل ها، بازوفیل ها، و ائوزینوفیل ها؛ این نام ها بر اساس خصوصیات رنگ گیری این سلول هاست.

آگرانولوسیت ها:

این سلول های سفید با فقدان ظاهری دانه ها یا گرانول ها در سیتوپلاسم شان تعیین می شوند. گرچه نام آنها بیان نماینده فقدان دانه در سیتوپلاسم این سلول ها ست، اما این سلول ها هم دارای گرانول هایی غیراختصاصی هستند که لیزوزوم خوانده می گردد. این رده سلول های سفید شامل لنفوسیت ها، مونوسیت ها و ماکروفاژها می گردد.

منبع:www.salamat.com

منبع: راسخون